Pochodzenie nazwy Płock (2/2)
 |
| J. Kolberg, Atlas Królestwa Polskiego, Warszawa, 1827 |
W poprzednim wpisie rozpoczęłyśmy
rozważania na temat pochodzenia nazwy miasta Płock. Powiedzieliśmy sobie o faktach
zebranych przez Marię Kieffer-Kostanecką oraz teoriach Wawrzyńca z Wszerecza,
Pawła Józefa Szafarzyka, Karola Szajnochy i księdza Wiktora Krzyżanowskiego.
Były to badania z XIX wieku, dziś powiemy sobie co nieco o badaniach z ostatniego
stulecia i czasów nam współczesnych.
Profesor
Tadeusz Lehr-Spławiński analizując grupę pochodzenia germańskiego wymienia „Pełtew,
dopływ Narwi, nad nią miasto Pułtusk, dawniej Połtowsk; Połota, dopływ Dźwiny,
przy jej ujściu gród Połock, dawniej Połtewsk", którego nazwa identyczna jest
z nazwą miasta Płocka, położonego niedaleko rzeki Pełty.[1]
Wszystkie te nazwy można sprowadzić do postaci prasłowiańskich: *plta, *polta, które odpowiadają nazwom
takim jak Fulda, Folda, które są popularne w krajach germańskich. Człony *plta i *polta, zdaniem autora, mają pochodzić od tego samego rdzenia, co w
wyrazie pole.
Profesor
Józef Kostrzewski zwraca uwagę na to, że nazwa Płock należy do rzędu
fizjograficznych, wywodzi ją od nazwy rzeki: Płota, obecnie już nieistniejącej.
Zarówno
profesor Lehr-Spławiński jak i Józef Kostrzewski wywodzą nazwę Płock od rzeki,
z tą różnicą, że pierwszy z nich podaje nazwę jej nazwę jako Pełta, drugi zaś
przyjmuje formę Płota.
Jan
Kowalewski uważał, że nazwa omawianego przez nas miasta wywodzi się od płatów
płótna.[2]
Maria Kieffer-Kostanecka odrzuca tę tezę, powołując się na badania
archeologiczne, które nie potwierdzają tego, że wyrób płatów płótna był czymś
bardzo charakterystycznym, specjalnym dla Płocka. Autorka twierdzi także, że w
ten sposób utworzona nazwa byłaby niezgodna z zasadami nazewnictwa, ponieważ
miasta, które Jan Kowalewski wymienia jako analogiczne do ww. nazwy, np. Kobierniki,
to nazwy wsi na prawie feudalnym i ich mieszkańcy mieli obowiązek dostarczania
feudałowi określonego rodzaju produktów.[3]
Co więcej nazwy służebne klasyfikowane przez Witolda Taszyckiego występują w
liczbie mnogiej i kończą się na -ary lub na -iki. Wymienionych właściwości nazwa
Płock nie posiada.
Eugeniusz
Mośko zwraca uwagę na nazwę Pułtusk wywodzącą się podobnie jak Połock i Połota
od indoeuropejskiego rdzenia *pol- *pel-
*p- z przyrostkiem -to-. Autor stwierdza, że pozwala to przypuszczać, że Płock
pochodzi od tego samego pnia. Wtedy byłby on identyczny pod względem
morfologicznym z nazwą rosyjskiego Połocka. Jedyną różnicą jest rozwój
prasłowiańskiej grupy -ol- położonej między spółgłoskami. Badacz stwierdza, że
nie trzeba wiązać analogicznie do nazwy Połock, nazwy miasta Płock z domniemaną
rzeką Płotą. Nazwa może także nawiązywać po prostu do rzeczownika pospolitego,
który mógł oznaczać tak jak wyraz płonia jakieś szerokie rozlewisko wodne, na
przykład szeroką rzekę i odnosić się do szeroko rozlanych wód Wisły. Pień *pol-, *pel-, *p.' - w językach
indoeuropejskich bowiem oznacza często jakąś szeroką, otwartą przestrzeń, na
przykład polskie rzeczowniki pole, płonina, płonia, ros. połonina, poludniowosłowiańskie
pianina itd. A więc pol. *plota, ros. *polota oznaczałoby w tym wypadku szeroko
płynącą rzekę.[4]
Temat pochodzenia nazwy miasta podejmuje
profesor Jan Miodek w programie Polska z Miodkiem. W odcinku dotyczącym nazw Płock,
Pułtusk, Płońsk wymienia jako najbardziej uniwersalną teorię pochodzenia od
praindoeuropejskiego rdzenia plt-
oznaczającego miejsce nad wodą. Wspomina też o wymienionej przez nas analogii
Płock - Połock.
W książce Nazwy miast Polski Kazimierza Rymuta odnajdujemy informację, że
Płock to nazwa wieloznaczna. Być może utworzono ją za pomocą przyrostka *-ьsko
od rdzenia płot-, kontynuanta prasłowiańskiego rdzenia *pol-t-. W nazewnictwie
słowiańskim służył on do tworzenia nazw wodnych i nazw miejscowych wskazujących
na ich związek z wodą.[5]
Widzimy zatem, że pochodzenie nazwy
jest niejednoznaczne. W tezach badaczy wiążących nazwę Płock z płotem, płótnem
czy płacą zauważyć tendencję do etymologizowania. Natomiast najczęściej
powtarzająca się wersja dotycząca tego, że nazwa została utworzona w odniesieniu do swojego położenia nad wodą
oznaczałaby, że Płock to nazwa toponimiczna.
Komentarze
Prześlij komentarz