Skąd się wzięła nazwa Siedlce? (1/2)

źródło: System Informacji Przestrzennej Powiatu Siedleckiego - urzędowy portal mapowy

Siedlce to miasto powiatowe położone w województwie mazowieckim na wschodnich terenach Niziny Południowomazowieckiej, z trzech stron otoczone dolinami Muchawki i Liwca.

Legenda głosi, że Królowa Bona, przejeżdżając z rycerstwem przez to miejsce miałaby powiedzieć „Dobre by to było siedlisko”. Król Zygmunt I, spełniając życzenie żony, miał założyć tu osadę i nazwać ją „Siedlce”[1]. W rzeczywistości Bona przybyła do Polski w roku 1518, a Siedlce tymczasem istniały jako wieś od około 70 lat, na co wskazuje dokument kardynała Zbigniewa Oleśnickiego wystawiony w Krakowie 5 lutego 1448 roku. W dokumencie tym kardynał wyznaczał wysokość dziesięciny dla plebana łukowskiego Mikołaja. Siedlce należały wtedy do parafii łukowskiej.

Jak powstało miasto Siedlce i skąd tak naprawdę wzięła się jego nazwa? Istnieje kilka hipotez dotyczących tej kwestii:

Doktor Stanisław Wąsowski ustalił, że w dzisiejszym województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w pobliżu Chęcin, znajdują się obok siebie trzy wsie: Siedlce, Sokołów Dolny i Górny oraz Łukowa. To dało mu powód do przypuszczeń, że Siedlce, o których mowa w naszym wpisie, jak również pobliskie miasta Łuków i Sokołów, założyli koloniści z tamtych wsi, którzy od XIII wieku przybyli na te tereny i osiedlali się na obszarach wówczas niezaludnionych. 

źródło: Google Maps

 

Aleksander Brückner uważał nazwę Siedlce za zdrobnienie staropolskiego rzeczownika „sioło”, który oznaczał wieś, siedzibę[2]: „Mieszkał więc Polanin w siodłach, wsiach i grodach; w grodach chwilowo, uchodząc przed napadem wroga. Siodło było jedno- lub kilkodworcze, wieś wielodworcza, rozrzucona wzdłuż drogi (…) Nazwisko siodła (ruskiego seła) utraciliśmy wcześnie; ocalało w nazwach miejscowych, np. Długosiodło, w urobieniach Siedlce, Siedliska, w czasowniku siedlić - budować (jeszcze w psałterzach XIV wieku widnieją te dwa słowa, zanim obce zwyciężyło), w słowie przysiódłki (od XVI wieku przysiółki) (…) Siodło to wyraz prasłowiański.”[3]

Stanisław Kozierowski także twierdzi, że Siedlce wywodzi się od wyrazu „siodło”, wskazując przy tym na analogiczną formę w języku staroczeskim (sedlec, sedlo)[4]. Dodaje, że Siedlce i Siedlec były prawdopodobnie imionami pospolitymi, które dość wcześnie musiały wyjść z użycia, na co dowodem jest to, że nie zachowały się one w żadnych zabytkach językowych poza nazwami miejscowymi. Gdy w XVI wieku staropolskie „siodło” (również „siadło”) zostało wyparte przez ruskie „sioło”, obok dawnych Siedlec i Siedlca można było zauważyć Sielce i Sielec[5].

         To jeszcze nie koniec naszych rozważań na temat nazwy tego miasta. W następnym wpisie odpowiemy m.in. na pytania, kiedy Siedlce dostały prawa miejskie, czy nazwa „Siedlce” to jedyne oznaczenie używane w stosunku do tego miasta oraz czy hipotezy badaczy pokrywają się z klasyfikacją nazw miejscowych Witolda Taszyckiego.

---

[1] S. D. Kaszinski, I. J. Tilinski, Gorod Siedlce, istoriko-statisticzeskij oczerk, Siedlce 1912, s.1.

[2] A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1957, s. 491-492.

[3] A. Brückner, Dzieje kultury polskiej, t. 1, Warszawa 1957, s. 179-180.

[4] St. Kozierowski, Badania nazw topograficznych archidiecezji poznańskiej, t. 2, Poznań, 1914, s. 185.

[5] A. Grychowski, Jeszcze w sprawie powstania miasta Siedlec i Starej Wsi, „Placówka”, nr 25, Siedlce 1928