Ostrołęka

         W ten weekend opuszczamy na dobre Siedlce (które są bardzo bliskie naszemu sercu), by udać się w kolejną toponomastyczną podróż, tym razem bardziej na północ Mazowsza - do Ostrołęki. To kolejne miasto powiatowe, które leży w północno-wschodniej części Niziny Północnomazowieckiej. Przez to miasto przepływają trzy rzeki: Narew, Czeczotka i Omulew.

       Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie związane są z grodem, zwanym ,,Starym Miastem", który leżał przy ujściu Omulwi do Narwi, w bardzo lesistej i bagnistej okolicy, przy ważnym szlaku handlowym wiodącym z Mazowsza do Prus. Jako Ostrołęka lub Ostrałęka prawa miejskie według prawa chełmińskiego uzyskała w 1373 roku.[1] Kazimierz Rymut w Nazwach miast Polski[2] odnotowuje takie formy jak: Ostrolanka w 1373, Ostra Lanka w 1464, Ostrolęka w 1578. Są to nazwy ściśle związane z położeniem miasta. Według Stanisława Rosponda [3] obecna postać nazwy ma formalnie wyrazistą budowę: ostra + lęka. Pierwsza część nazwy prawdopodobnie odnosi się do ostrych roślin porastających nadrzeczne tereny, np. oset, ostrysz - ogół roślin kolących lub ostrężyna, czyli dzisiejsze jeżyny. Istnieje także tłumaczenie przymiotnika ostry jako wyboisty, nierówny lub nawiązanie do ostrego zakrętu rzeki. Łąk, łęg zaś oznaczał dawniej teren pełen mokradeł, bagienny, nizinny. W Słowniku etymologicznym nazw geograficznych Polski Marii Malec[4] możemy także odnaleźć dawną definicję 'nizina nad skrętem rzecznym', co także ma swoje odzwierciedlenie w lokalizacji. Ciekawostką jest fakt, że jeszcze w XIX wieku, oprócz trzech wyżej wymienionych rzek, przez Ostrołękę przepływała czwarta - Chachluza (lub Chechłuza).

         W takich wypadkach całość oznaczałaby ,,miasto położone na bagnistym terenie, które porasta ostra roślinność" lub ,,miasto zlokalizowane przy zakręcie rzecznym". Według klasyfikacji Taszyckiego[5] jest to nazwa topograficzna, czyli powstała od nazwy wskazującej na na cechy tego terenu.

Mapster, Rzeczpospolita Polska i kraje ościenne (1:1500000), Instytut Wojskowo – Geograficzny, Warszawa, 1922

---

[1] Z. Niedziałkowska, Kronika najwazniejszych wydarzeń z dziejów miasta Ostrołęki do 1945 roku, Ostrołęka 1989.

[2] K. Rymut, Nazwy miast Polski, Wrocław 1980, s. 176.

[3] S. Rospond, Słownik etomoligiczny miast i gmin PRL, Wrocław  1984, s. 273.

[4] M. Malec, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Warszawa  2002, s. 182.

[5] W. Taszycki, Słowiańskie nazwy miejscowe. Ustalenie podziału, Kraków 1946, s. 228-268.